European Ribbon

📖  Intro

Niewątpliwie największą celebrytką rzymskich fontann jest Fontanna di Trevi. Monumentalna, wspierająca się o Pałac Książąt Poli, sprawia wrażenie, jakby była jego częścią. Specjalnie dla niej powiększono plac, a jej budowa wraz z przygotowaniami trwała niemal 300 lat. Chętnie uwieczniana na srebrnym ekranie, to do niej weszła zmysłowa Anita Ekberg w kultowej scenie z „La dolce vita” Federico Felliniego. To przy niej śpiewali Frank Sinatra w „Three Coins in the Fountain” oraz Jon Bon Jovi w „Thank You for Loving Me”. Przedstawiamy Fontannę di Trevi.

Plac i fontanna

Pierwszą decyzję o przebudowie starej fontanny, stojącej w tym miejscu, podjął papież Mikołaj V w połowie XV wieku, zlecając to zadanie artyście Leonowi Battista Albertiemu. Jednak 200 lat później papież Urban VIII uznał ją za niewystarczającą. Powierzył więc zadanie zaprojektowania nowej fontanny i zagospodarowania terenu wokół niej swojemu faworytowi, Gianowi Lorenzo Berniniemu. W latach 1635-1641, jeszcze przed uzyskaniem oficjalnego pozwolenia, rozpoczęto prace przygotowawcze: powiększono plac, który wcześniej był skrzyżowaniem, wyburzono kilka domów, a fontannę Albertiego przesunięto. Przebudowę finansowano z dochodów z kontrowersyjnego „podatku od wina”, nałożonego przez papieża na rzecz upiększania Rzymu. Fundusze szybko się jednak wyczerpały, a śmierć Urbana VIII w 1644 roku doprowadziła do zarzucenia projektu Berniniego.

Minęło kolejne 100 lat, gdy w 1730 roku papież Klemens XII ogłosił konkurs na nowy projekt. Wygrał go francuski rzeźbiarz Adam Lambert-Sigisbert, lecz jego projekt nie został zrealizowany – częściowo dlatego, że został wezwany do Francji, a po części z uwagi na niechęć papieża do powierzenia realizacji obcokrajowcowi.

Ostatecznie wybrano projekt Nicola Salvi, który łączył elementy wizji Berniniego z nowym, klasycystycznym monumentalizmem, a zarazem był tańszy od innych propozycji. Jego realizacja wymagała wyburzenia centralnej części stojącego w tym miejscu Pałacu Poli, w którego tylną ścianę fontanna miała zostać wkomponowana.

Prace rozpoczęto w 1732 roku, a już w 1735 papież Klemens XII dokonał inauguracji jeszcze nieukończonego dzieła, jakby przeczuwał, że nie doczeka jego pełnego ukończenia. Podobny los spotkał Nicola Salvi, który zmarł w 1751 roku. Prace nad fontanną ostatecznie ukończył Pietro Bracci, wspierany przez swojego syna. Inauguracja Fontanny di Trevi miała miejsce w 1762 roku, za pontyfikatu Klemensa XIII.

Kompozycja architektoniczna

Monumentalna fontanna, wykonana z trawertynu, ma 22 metrów szerokości i 26 metrów wysokości. Tematem jej kompozycji jest morze, a sama fontanna, poprzez połączenie rzeźby i architektury, opowiada historię akweduktu Aqua Virgo.

Centralnie w niszy znajduje się posąg boga oceanów Okeanosa autorstwa Pietro Bracciego. To silny, muskularny mężczyzna o dumnym spojrzeniu, stojący na rydwanie w kształcie muszli. Rydwan ciągną dwa morskie stworzenia, będące skrzyżowaniem konia i ryby, które symbolizują dwa oblicza morza: wzburzony, po lewej, odpowiada sztormowi, a spokojny, po prawej, symbolizuje ciszę.

Po bokach centralnej niszy umieszczono posągi Zdrowia i Obfitości, autorstwa Fillippo della Valle. Wszystkie trzy nisze ograniczają cztery kolumny, nad którymi znajdują się płaskorzeźby.

Relief nad Alegorią Obfitości przedstawia Marka Agrypę zatwierdzającego budowę akweduktu Aqua Virgo, natomiast płaskorzeźba nad Alegorią Zdrowia przedstawia rzymską dziewicę wskazującą żołnierzom Agrypy źródło wody.

Na samym szczycie, pośrodku, umieszczono herb rodu Corsini papieża Klemensa XII oraz pamiątkową inskrypcję dedykowaną Papieżowi, który tym „cudownym dziełem ozdobił słynący z obfitości i zdrowotności dziewiczy akwedukt”.

Fontanna przez wieki była zasilana wodą z akweduktu Aqua Virgo, który przetrwał ponad 2 tysiące lat.

Dlaczego di Trevi?

Istnieje kilka teorii, dlaczego fontanna nosi nazwę „di Trevi”. Jedna z nich odnosi się do skrzyżowania trzech dróg, które zbiegają się na dzisiejszym placu. Inna teoria wiąże się z imieniem mitycznej dziewicy, która wskazała żołnierzom Agrypy źródło wody – to na jej cześć nazwano to życiodajne źródło.

Kościół

Na skraju placu stoi barokowy kościół św. Wincentego i św. Anastazego w Trevi. Świątynia ma średniowieczne korzenie, lecz w 1570 roku została wyniesiona do rangi parafii przez kardynała Giulio Mazarina. Jej piękna fasada z trawertynu ozdobiona jest licznymi kolumnami korynckimi – dziesięć w dolnym rzędzie, sześć w górnym oraz dwie flankujące okna, co daje w sumie aż 18 kolumn, co rzymianie dowcipnie określili jako „trzcina”.

Kardynał Mazarin polecił umieścić na fasadzie nie tylko swój herb na szczycie, ale także swoje popiersie. Dodatkowo znajduje się tam popiersie jego siostrzenicy, Hortensji Mancini – jedynej świeckiej kobiety umieszczonej na fasadzie kościoła w Rzymie. Hortensja była nie tylko protegowaną kardynała, lecz także pierwszą miłością króla Francji Ludwika XIV.

Wśród turystów kościół jest najbardziej znany z tego, że wewnątrz przechowywane są zabalsamowane serca 22 papieży, od Sykstusa V do Leona XIII. Z tego powodu bywa nazywany „parafią papieską”.

Monety w fontannie

Zwyczaj wrzucania monet do Fontanny di Trevi jest jedną z najstarszych tradycji. Wywodzi się ze starożytności, gdy do świętych źródeł składano drobne ofiary, by zyskać przychylność bóstw. Obecnie rzucane są wyłącznie monety, a zasady tego rytuału są ściśle określone: należy stanąć tyłem do Pałacu Poli, rzucić monetę lewą ręką przez prawe ramię i koniecznie zamknąć oczy. Jedna moneta oznacza powrót do Rzymu, dwie to symbol nadziei na miłość, a trzy mają przynieść szczęście w małżeństwie.

Władze Rzymu przez lata próbowały zwalczać ten zwyczaj, ponieważ monety zanieczyszczały wodę, zatykały filtry i uszkadzały cenne rzeźby. Jednak próby te okazały się nieskuteczne. Od 2006 roku monety są odzyskiwane przez miasto i przekazywane rzymskiemu Caritasowi. Każdego dnia z Fontanny di Trevi wyciągane jest blisko cztery tysiące euro.