🎬 Intro
Neapol to miasto, które tętni życiem na powierzchni, ale skrywa również magię pod ziemią. Pod ulicami i kamienicami rozciąga się rozległa sieć tuneli, akweduktów, cystern, katakumb i tajnych przejść. Przez wieki pełniły one różne funkcje – były magazynami, zbiornikami wodnymi, a nawet schronami podczas II wojny światowej. Dziś stanowią jedną z największych atrakcji turystycznych miasta – niczym muzeum, w którym zatrzymał się czas i historia.
🔦 Skąd wziął się fenomen podziemnego Neapolu?
Aby zrozumieć genezę tych niezwykłych labiryntów, musimy cofnąć się o 40 tysięcy lat, kiedy to doszło do potężnej erupcji Campi Flegrei – włoskiego odpowiednika Yellowstone. W czasie tego kataklizmu w powietrze wyrzucone zostało około 300 km³ popiołów i skał, a powierzchnię ziemi zalało aż 200 km³ magmy. W rezultacie dzisiejszy obszar Neapolu pokryła warstwa tufu wulkanicznego o grubości kilkuset metrów. Skala tego zjawiska jest szczególnie imponująca, jeśli zestawimy ją z katastrofą Pompei, które po wybuchu Wezuwiusza w 79 roku n.e. przykryła „zaledwie” 10-metrowa warstwa popiołu, mimo to całkowicie zniknęły z powierzchni ziemi.
Niezwykłe właściwości tej skały odkryli jako pierwsi, mieszkający tu w V wieku p.n.e. Grecy. Okazało się, że tuf jest materiałem miękkim i łatwym do drążenia, ale jednocześnie wyjątkowo stabilnym – nie osuwa się ani nie zapada pod ciężarem. Zaczęto więc wznosić domy, których budulec pozyskiwano bezpośrednio spod ziemi. Budynki rosły w górę, a ich podziemne części drążono coraz głębiej, tworząc swoiste piwnice. Wkrótce powstała cała sieć wykutych w skale komór i korytarzy. Znaleziono także praktyczne zastosowanie dla tych przestrzeni, łącząc je w zbiorniki wodne, które były dostępne niemalże pod każdym domem. Grecki system akweduktów połączono z przepływającą w pobliżu Wezuwiusza rzeką (dziś już nieistniejącą), co zapewniło miastu w pełni funkcjonalną sieć wodociągową.
W okresie rzymskim podziemna infrastruktura została jeszcze bardziej rozbudowana. Rzymianie, słynący ze swoich osiągnięć inżynieryjnych, doprowadzili do Neapolu kolejny akwedukt, który przez następne stulecia dostarczał wodę do fontann, domów mieszkalnych oraz publicznych łaźni.
Jednak pod ziemią znalazło się miejsce nie tylko dla systemów wodociągowych. Miękka skała wulkaniczna umożliwiła również powstawanie podziemnych cmentarzy i świątyń. Do dziś można zwiedzać katakumby świętego Kaliksta, gdzie zachowały się freski oraz kaplice, w których pierwsi chrześcijanie odprawiali podziemne msze i organizowali swoje zgromadzenia.
Podziemia Neapolu na przestrzeni wieków
W średniowieczu oraz w epoce renesansu neapolitańskie podziemia zaczęły pełnić nowe funkcje. Część dawnych tuneli została zasypana, inne natomiast zaadaptowano na cele obronne. Władcy miasta, w tym także hiszpańscy wicekrólowie, budowali tajne przejścia, które miały im zapewnić drogę ucieczki na wypadek oblężenia. Najbardziej znanym przykładem jest Tunel Bourbonów (Galleria Borbonica) – sekretny korytarz łączący Pałac Królewski z obrzeżami Neapolu.
Podczas II wojny światowej podziemne korytarze ponownie odegrały istotną rolę, tym razem jako schrony przeciwlotnicze dla mieszkańców. Neapolitańczycy szukali tu schronienia przed alianckimi bombardowaniami. Do dzisiaj w tych podziemiach widoczne są poruszające ślady ich codziennego życia – łóżka, dziecięce zabawki czy rysunki na ścianach, pozostawione przez ludzi spędzających długie godziny w ciemności. Zachowały się również liczne napisy – pełne nadziei przesłania, dramatyczne prośby o pomoc oraz modlitwy.
Legendy i Tajemnice Podziemnego Neapolu
Według mieszkańców Neapolu, podziemia miasta zamieszkują duchy ludzi, którzy zginęli w ich mrocznych korytarzach. Wielu twierdzi, że słyszało tam tajemnicze kroki i szepty dobiegające z ciemności. Norman Lewis w swojej książce „Neapol’44” opisuje, jak podczas II wojny światowej ludzie donosili o ukrywających się w tunelach Niemcach. Nikogo jednak nigdy nie znalezionano, a zdobycie kompletnych, aktualnych map tuneli okazało się niemożliwe. Poruszanie się wąskimi, częściowo zasypanymi po trzęsieniach ziemi i bombardowaniach korytarzami było równie niebezpieczne jak współczesne wyprawy grotołazów.
Legenda o Monaciello lub Munaciello – tajemniczym mnichu-duchu nawiedzającym domy mieszkańców Neapolu – należy do najbardziej popularnych miejskich opowieści. Według podań Monaciello pojawiał się w podziemiach, prowadząc ludzi do ukrytych skarbów. Doskonale znał każdy zakamarek tuneli i potrafił korzystać z podziemnych studni, aby niezauważony dostawać się na place oraz do domostw neapolitańczyków.
W rzeczywistości legenda ta zawiera w sobie ziarno prawdy i odnosi się do czyścicieli studni, pracujących w podziemnych tunelach łączących poszczególne cysterny. Ze względu na specyfikę pracy osoby te musiały być niskie, zwinne, a ich ubiór nie mógł krępować ruchów. Z tego powodu nosili specjalne kombinezony, które przypominały mnisi habit.
Po zakończonej pracy czyściciele studni odbierali swoje wynagrodzenie, wspinając się szybami prosto do domów mieszkańców. Większość ludzi doceniała ich trud, dlatego oprócz zapłaty często pozostawiano im również drobny poczęstunek. Czasami sam Monaciello dyskretnie zostawiał coś w domach rodzin żyjących w skrajnej nędzy. Zdarzało się jednak, że gdy domownicy odmawiali mu zapłaty, sam zabierał sobie wynagrodzenie, wynosząc z ich domów różne przedmioty. Z tego powodu niektórzy uważali go za ducha złośliwego i skorego do psot.
Podziemny cmentarz Cimitero delle Fontanelle to miejsce, w którym ubodzy mieszkańcy Neapolu zwracali się do anonimowych czaszek z prośbą o łaski oraz przepowiednie.
Dzisiaj podziemia Neapolu są dostępne dla turystów i oferują wiele atrakcji:
Youtube 
Facebook 
Instagram 