🎬 Intro
Sanktuarium Bom Jesus do Monte, podniesione w 2015 roku do rangi bazyliki mniejszej, to przepiękny kompleks architektoniczno- krajobrazowy o charakterze religijnym. Położony na zboczach góry Espinho i oddalony o około 5 km od centrum Bragi, świetnie wpisuje się w plan jednodniowej wycieczki z 🔗 Porto do Bragi. W skład kompleksu wchodzą kościół, unikatowa klatka schodowa z Drogą Krzyżową, kolejka linowa, a także park, ogrody i hotele.
Historię i znaczenie tego miejsca przybliżamy w poniższym tekście 📖 oraz w umieszczonym🎥 filmie.
⛪ Historia i legenda
Historia sanktuarium sięga co najmniej XIV wieku. Jednak z legenda głosi, że ówczesny prałat Bragi Gonçalo Pereira, oddany Świętemu Krzyżowi, przypisał zwycięstwo w bitwie pod Salado, w której brał też udział jego syn, pojawieniu się na niebie znaku krzyża nad górą Espinho. Arcybiskup i mieszkańcy Bragi natychmiast pospieszyli na to miejsce, by postawić tam krzyż i zbudować małą kaplicę.
Znaczenie religijne i kulturowe tego miejsca urosło znacząco po utworzeniu Bractwa Bom Jesus do Monte, w 1629 roku, przez grupę wiernych z Bragi. Celem bractwa było ożywienie zanikającego pomału w tamtym czasie, nabożeństwa do Krzyża Świętego, propagowanego przez biskupów europejskich w XVI wieku. Nazwa sanktuarium oznacza „Sanktuarium Dobrego Jezusa z Góry”. Cały kompleks nawiązuje do Jerozolimy i Świętej Góry, tworząc harmonijne połączenie przyrody i architektury, które inspiruje do modlitwy i kontemplacji. Bom Jesus odzwierciedla portugalską sztukę barokową, która bardziej niż styl, oddziaływuje na zmysły i tworzy niezwykłe wrażenia, oczarowując odwiedzających z kilku stron jednocześnie.
Do bazyliki na szczycie prowadzi wyjątkowa Droga Krzyżowa, łącząca niemal leśną ścieżkę ze schodami i tarasami, przy których znajdują się kaplice, fontanny i alegoryczne rzeźby. Dziś możemy po nich wejść, bądź też wjechać, najstarszą na świecie kolejką linowo-terenową o napędzie wodnym, jeżdżącą nieprzerwanie od 1882 roku. Długość jej trasy to 274 metry, a różnica wysokości to aż 116 metrów. Podróż w jedną stronę trwa niecałe 4 minuty. Jadące naprzeciw siebie dwa wagoniki, napędzane są wyłącznie poprzez napełnianie i opróżnianie znajdujących się pod nimi zbiorników wodnych i wzajemnej przeciwwagi.
🙏 Klatka schodowa
Schody zaś mają 581 stopni i są podzielone na 3 sekcje. Najniżej znajdują się Schody Portyku, związane z wydarzeniami poprzedzającymi śmierć Chrystusa. Portyk ozdobiony jest łukiem z herbem – 7 zamkami arcybiskupa Bragi Rodrigo de Moura Telesa, głównego inicjatora budowy sanktuarium w 1723 roku. Portyk zdobią dwie fontanny – słoneczna i księżycowa. Fontanny te, a także liczne inne źródełka wody rozsiane są po całym kompleksie, symbolizują potrzebę ciągłego ugaszania pragnienia i możliwości hartowania sił, a także symbolicznego oczyszczania ciała i duszy.
Najbardziej rozpoznawalną częścią schodów są Schody Pięciu Zmysłów, poświęcone wzrokowi, słuchowi, zapachowi, smakowi i dotykowi. Zdobione są 15 posągami i 6 fontannami, z których każda symbolizuje inny zmysł. Schody te, podzielone na pięć poziomów, są uważane za alegorię ludzkiego ciała, a ich symbolika nawiązuje do filozofii Arystotelesa, według której nic nie dociera do intelektu bez przejścia przez zmysły. Charakterystyczne dla nich jest wyrzucanie strumienia wody odpowiadającym jej narządami, np. oczami, nosem. Każdy stojący w pobliżu posąg nawiązuje do źródła, do którego należy. Na tych schodach wszystko ma swoją symbolikę i znaczenie, nawet kolejność zmysłów, nie jest przypadkowa. Od najbardziej złudnego, jakim jest wzrok, do najbardziej realnego jakim jest dotyk.
Ostatnim etapem są Schody Trzech Cnót – wiary, nadziei i miłości – które prowadzą do świątyni. Schody te pochodzą z 1837 roku i stanowią zwieńczenie krętej, bolesnej drogi Chrystusa. Docieramy nimi do czterokątnego patio – placu Pelikana, nazywanego wcześniej ziemią Mojżesza, którego figura zwieńczała kiedyś szczyt wodospadu Feniksa lub Pelikana. Ptaka, który rozrywa własną klatkę piersiową, aby nakarmić dzieci własną krwią, będący symbolem ofiary Chrystusa.
Bazylika na szczycie, zaprojektowana przez Carlosa Amarante na zlecenie arcybiskupa Bragi, Gaspara de Bragança, powstała w latach 1784–1811. Zastąpiła ona wcześniejszy kościół, wybudowany wraz z początkiem Drogi Krzyżowej, w pierwszej połowie XVIII wieku. Obecna świątynia, zbudowana na planie krzyża łacińskiego, jest jednym z pierwszych przykładów stylu neoklasycystycznego w Portugalii. Posiada dwie dzwonnice, a przed wejściem znajduje się dziedziniec Ewangelistów ozdobiony fontannami, rzeźbami świętych oraz trzema kaplicami nawiązującymi do wydarzeń po zmartwychwstaniu Jezusa. Wnętrze bazyliki przyciąga uwagę ołtarzem głównym, na którym znajduje się Góra Kalwaria wzniesiona na pojedynczym granitowym kamieniu. Wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa został zamówiony we Włoszech przez arcybiskupa Gaspara de Bragança w 1776 roku.
