European Ribbon

🎬Intro

Uznawany za jeden z najbardziej niesamowitych dworców kolejowych na świecie, liczący przeszło 100 lat dworzec kolejowy – São Bento (świętego Benedykta) jest zdecydowanie najbardziej spektakularną bramą wejściową do Porto.

Położona w ścisłym centrum miasta, stacja kolejowa zainaugurowała swoją działalność w roku w 1896. Tym samym mieszkańcy miasta uzyskali bezpośrednie połączenie z głównym węzłem kolejowym północy kraju, zlokalizowanym na obrzeżach Porto, którym była otwarta w 1875 roku stacja Campanhã. Ostatecznie São Bento zostało połączone z Campanhã podwójnym torem o długości około 2,7 km odpowiadającym początkowemu odcinkowi linii Minho.

📖 Wydarzenia

🚧 Dworzec tymczasowy

Potrzeba połączenia miasta z dużą i zatłoczoną stacją Campanhã pojawiła się w głowach włodarzy Porto pod koniec XIX wieku. Ambitny plan budowy nowego dworca dla Linii Miejskiej Kolei Porto, Minister Robót Publicznych zatwierdził w styczniu 1888 roku. Zakładał on częściowe poprowadzenie trasy w tunelu i utworzenie stacji w miejscu XVI wiecznego klasztoru benedyktynek São Bento de Ave-Maria, któremu stacja zawdzięczała swoją późniejszą nazwę.

Klasztor ufundował król Manuel I i od 1528 roku zamieszkiwały go siostry zakonne, ale też oddawno do niego na wychowanie dziewczynki oraz przyjmowano kobiety samotne lub wdowy. Co ciekawe kobiety z wyższych warstw społecznych mogły przebywać w klasztorze wraz ze służbą i w otoczeniu swoich prywatnych przedmiotów.  

Decyzja o rozebraniu klasztoru, wynikała z faktu jego bardzo złego stanu technicznego, w jakim znajdował się budynek, w drugiej połowie XIX wieku. Choć siostrom udało się naprawić większość zniszczeń po pożarze z 1783 roku, to o ich losie przesądził dekret z 1834 roku – likwidujący działalności zakonów religijnych w Portugalii. Zgodnie z dekretem, natychmiastowemu zamknięciu objęte zostały zakony męskie, ale los żeńskich był niewiele lepszy. Siostrom pozwolono mieszkać w zakonie aż do ich śmierci, zabroniono jednak przyjmowania nowicjuszek oraz przestano je dotować, przez co zmuszone były wyprzedawać swój majątek, co i tak nie uchroniło ich przed biedą i ubóstwem. O losie ostatnich z zakonnic benedyktynek opowiada jedna z legend Porto, zgodnie z którą zniecierpliwieni swej nowej inwestycji mieszkańcy, wręcz wyglądali śmierci ostatniej z sióstr, która jednak na przekór im wszystkim dożyła bardzo sędziwego wieku. Druga część historii głosi, że jej śmiech, modlitwę, a może i wołanie do dziś słychać w tunelach dworca São Bento.

Choć decyzji o rozbiórce klasztoru sprzeciwiało się duchowieństwo i niektórzy mieszkańcy, to waga inwestycji i jej znaczenie dla miasta przypieczętowały los klasztoru. Zaczął się żmudny proces wywłaszczeń ziemi pod budowę, podczas którego swój majątek zmuszeni byli sprzedać zarówno skromni sklepikarze, jak i bogaci właściciele mieszkań przy Rua de Santo Antonio.

Wreszcie w 1890 roku ruszyły prace budowlane. Projekt zakładał wydrążenie 3 tuneli, które przechodzić miały przez wzgórza Porto. Inżynierem odpowiedzialnym za konstrukcję linii kolejowej został Justino Teixeira. Pierwszy etap zakończony oddaniem tzw. stacji tymczasowej, nastąpiło już 7 listopada 1896 roku. Na hucznej inauguracji jej otwarcia, na stację wjechał pierwszy, specjalny, kilkuwagonowy pociąg, ozdobiony flagami, wiozący ważnych notabli w tym przedstawicieli kolei Minho i Douro, inżynierów i radnych miasta przy dźwiękach orkiestry muzycznej 6 Pułku Piechoty. Wydarzenie przyciągnęło tłumy lokalnych mieszkańców, podczas uroczystości odsłonięto tablicę pamiątkową, a stacja tymczasowa weszła do użytku następnego dnia.

🏁 Dworzec ostateczny

Równocześnie z pracami nad technicznymi aspektami stacji, powstawały projekty wnętrza. Oczekiwano, że pomimo stosunkowo małej powierzchni, będzie ono odpowiednio duże i przestronne, aby pomieścić obsługę pasażerów, a także wymagane przez Koleje Minho i Douro telegrafy i urzędy pocztowe.

Pierwotny projekt z 1897 roku architekta Marques’a da Silvy zakładał budynek tańszy i bardziej stonowany, rozciągający się od szczytu torów. Fasada miała być wykonana z żelaza i szkła zgodnie z trendami ówczesnej nowoczesności. Najwyższa Rada Robót Publicznych zmieniła jednak projekt w 1902 roku, przeznaczając całą przestrzeń na obsługę pasażerów, a usługi pocztowe i telegraficzne umieszczając w innych budynkach, pozostawiając jedynie niewielkie biura na dworcu. Zrezygnowano w ten sposób z budowy całego pierwszego piętra, a centralny budynek miał być szeroki na 14 i długi na 42 metry. Docelowy plan budynku wiązał się z koniecznością zniszczenia resztek klasztoru, a także znajdującej się w nim przychodni utworzonej przez królową Amelię. Dzięki skutecznej interwencji stowarzyszeń kupieckich udało się przenieść ambulatorium do klasztoru Santa Clara. Dzięki temu, 22 października 1900 roku, król Dom Carlos i królowa Amelia de Orleans wmurowali kamień węgielny pod docelową stację.

To co zachwyca dziś od progu odwiedzających stację São Bento, to imponujące obrazy wykonane z płytek azulejos. Pochodziły one ze renomowanej fabryki z Sacavém i ułożone były w latach 1905-1906 przez Jorge Colaco, który był wówczas uważany za najpopularniejszego kaflarza w Portugalii. Colaco był wybitnym portugalskim malarzem przełomu XIX i XX wieku, synem dyplomaty i wicekonsula Maroka, w młodości dużo podróżował, ukończył studia w Madrycie i w Paryżu pod okiem Ferdinanda Cormona. Nazywany „ojcem” odrodzenia sztuki azulejos w Portugalii, niezaprzeczalnie przywrócił jej blask. Choć São Bento w Porto jest jego najsłynniejszym dziełem, to jest on również autorem fasady w Igreja de Santo Ildefonso oraz Igreja dos Congregados.

Główne atrium stacji utrzymane w stylu secesyjnym, pokrywa przeszło 20 tysięcy kafli zajmujących blisko 551 metrów kwadratowych ścian. Tematyka jest związana z wydarzeniami historycznymi rozgrywającymi się na północy kraju.

Po lewej stronie od wejścia znajduje się Tornij pod Arcos de Valdevez, czyli bitwa pod Valdevez z 1140 roku, gdzie naprzeciwko siebie stanęli król Leonu Alfonso VII i pierwszy król Portugalii Alfonso I Zdobywca. Drugi panel po tej stronie przedstawia Egasa Moniza z rodziną przed królem Leonu i Kastylii Alfonso VII. Egas był przedstawicielem zamożnego rodu z Porto, a jego agitacje polityczne i wojownicze przyczyniły się do pojawienia się na tronie Alfonsa I. Po drugiej stronie dworca dwa duże panele przedstawiają podbój Ceuty w 1415 roku oraz wkroczenie króla Portugalii Jana I oraz Filipy de Lancaster do Porto w 1387 roku.

Kolorowe panele powyżej poświęcone są historii portugalskiego transportu zakończonej inauguracją kolei oraz prezentują sceny z życiem mieszkańców regionu. 

Stacja kolejowa São Bento została oficjalnie ukończona i oddana do użytku 5 października 1916 roku.

Stacja w XX wieku

XX wiek przyniósł utworzenie 1927 roku Portugalskiego Towarzystwa Kolejowego, które zaczęło obsługiwać stare linie kolejowe w tym Kolej Minho. W latach 30. zainstalowano nowatorskie nagłośnienie i system sygnalizacji, a także wprowadzono nowinki na samej stacji, takie jak obrotowe szafki przy kasach biletowych. Nie obyło się też bez mian, gdyż obrotowe szafki przysłoniły część kafli w związku z czym przeniesiono je bliżej przechowalni bagażu, a w ich miejscu ustawiono dużą bramę otwieraną tylko w przypadku dużego ruchu lub oficjalnych inauguracji. W roku 1965 zainstalowano na stacji trakcję elektryczną.

Wiek XXI rozpoczął się od kosztownej renowacji i konserwacji unikatowych płytek, a także reorganizacji infrastruktury wewnątrz by bardziej służyła pasażerom, to także czas, gdy kolejne pokolenia mogą podziwiać jeden z najpiękniejszych dworców kolejowych świata.