🎬 Intro
Okolice 🔗 Porto – miasto szlachetne, wierne i niezwyciężone, otacza unikatowa przyroda i przepełnia bogata historia. Niejedna z nich związana jest ze starym, średniowiecznym miastem Guimaraes, oddalonym o nieco ponad godzinę jazdy pociągiem od centrum Porto. Zdrobniale określane jest kolebką państwowości, bo tu narodziła się niezależna, silna Portugalia. To także miasto z unikatową, wspaniale zachowaną starówką, otoczone urokliwym zalesionym wzgórzem Penha, na które dociera najstarsza kolejka liniowa. To też idealny pomysł na jednodniową wycieczkę.
O tym co zobaczymy, w Guimaraes i dlaczego, warto się tu wybrać jest poniższy tekst oraz film.📖 “Tu narodziła się Portugalia”
To malownicze miasto, położone na północy Portugalii, wyznaczyło początek narodowej historii. Zadecydowała o tym bitwa, która miała miejsce 24 czerwca 1128 roku na polach São Mamede w pobliżu twierdzy Guimarães, nad brzegiem rzeki Ave. Naprzeciw siebie stanęły w niej dwie armie: jedna dowodzona przez kastylijskiego hrabiego Fernando Peresa, druga przez młodego portugalskiego księcia Alfonsa Henriquesa.
Bitwa ta była kulminacją wcześniejszych wydarzeń, nieustannie splatających losy Królestwa Kastylii i Hrabstwa Portugalii. Matka Alfonsa, Teresa de León, była nieślubną córką króla Kastylii Alfonsa VI, a tym samym siostrą panującego króla, Alfonsa VII. Była również wdową po Henryku Burgundzkim, po którego śmierci w 1114 roku następcą hrabstwa został zaledwie trzyletni Alfonso Henriques.
Teresa, jako młoda wdowa, szybko znalazła się pod wpływem kastylijskiego hrabiego Ferdynanda Peresa, który z biegiem czasu przejął we władanie całe hrabstwo. To z kolei nie podobało się portugalskim panom, którzy z nadzieją patrzyli na młodego syna Teresy. Na szczęście Alfonso Henriques zapowiadał się znakomicie. Od dziecka był bardzo waleczny, w wieku 14 lat sam pasował się na rycerza w katedrze w Zamorra. Za wszelką cenę dążył też do usamodzielnienia się Portugalii, wychowywany pod czujnym okiem nauczyciela, doradcy i stratega, Egasa Moniza.
W 1127 roku Alfons podniósł bunt przeciwko matce i jej kochankowi, który ostatecznie doprowadził do decydującej bitwy w 1128 roku. To ona przyniosła Alfonsowi Henriquesowi chwalebne zwycięstwo, głównie dzięki owianemu legendą wsparciu rycerzy Egasa Moniza, który nie tylko zebrał armię, ale dołączył do bitwy w jej decydującym momencie, odwracając szale zwycięstwa.
Od bitwy pod São Mamede liczą się nowożytne dzieje Portugalii. Była też ona pierwszym wydarzeniem, w którym w kronikach pojawił się Alfonso Henriques, jeden z najwybitniejszych władców i przyszły pierwszy król Portugalii, Alfons I Zdobywca.
Zamek w Guimarães
Górujący na granitowym wzgórzu średniowieczny zamek, stanowił oficjalną rezydencję królewską w latach 1139–1200. Początki jego historii sięgają X wieku, gdy został wzniesiony w celu obrony klasztoru przed Maurami z rozkazu portugalskiej szlachcianki, hrabiny Mumadony Dias.
Pod koniec XI wieku zamek znalazł się w posiadaniu hrabiego Henryka Burgundzkiego, który przeprowadził jego gruntowną przebudowę, by mógł pełnić funkcję rezydencji. To tu w 1111 roku urodził się przyszły król Portugalii, Alfonso Henriques.
Bryła zamku to typowa dawna fortyfikacja wojskowa, jej kształt przypomina tarczę pentagramu, z ośmioma prostokątnymi wieżami i placem wojskowym wewnątrz. Zamek, który przetrwał do dziś, jest wynikiem przebudowy z przełomu XIII i XIV wieku, z wyjątkiem dwóch wież flankujących główne wejście, pochodzących z początku wieku XV.
W kolejnych wiekach okres świetności zamku stopniowo przeminął, a budowla popadła w ruinę. Na początku XIX wieku planowano nawet jego rozbiórkę, a materiał budowlany miał być wykorzystany do brukowania ulic Guimarães. Na szczęście do tego nie doszło, a kilkadziesiąt lat później zamek został uznany za jeden z najważniejszych zabytków historycznych regionu Minho. W 1910 roku uznano go za zabytek narodowy, a w 1937 roku Generalna Służba Budynków i Zabytków Narodowych rozpoczęła jego renowację.
Od 1992 roku zamek jest własnością Instituto Português do Património Arquitetónico (IPPA). Można go zwiedzać. Wewnątrz znajduje się wystawa historyczna poświęcona wielkim wydarzeniom z tej okolicy.
🏰Pałac Książąt Braganza
Pałac Książąt Braganza robi oszałamiające wrażenie, zwłaszcza w porównaniu ze stojącym w pobliżu zamkiem Guimarães. Ta okazała rezydencja powstała znacznie później i została w dużej mierze odtworzona, ponoć bardziej okazale niż oryginał.
Budowę pierwotnej posiadłości zlecił na początku XV wieku Alfons, hrabia Barcelos, założyciel rodu i pierwszy książę Braganza. Alfons był nieślubnym synem Jana I Portugalskiego, pierwszego króla z dynastii Aviz. To właśnie od jego rodu jako bocznej linii Aviz, odtworzono dynastię królewską Portugalii po odzyskaniu niepodległości spod panowania hiszpańskiego w 1640 roku.
Kolejni książęta Braganza mieszkali w pałacu i rozbudowywali go, aż do początku XVI wieku, gdy Jaime – IV książę Braganza, zdecydował się zamieszkać w Vila Viçosa. Pałac w Guimarães został wręcz porzucony i zamknięty na wiele kolejnych lat. Dostępne dokumenty wskazują, że nie był w pełni ukończony, co z pewnością przyspieszyło jego degradację.
Sto lat później o skały i kamienie z jego okolic wystąpił pobliski klasztor, a za nim kolejne. Do tego budulec zaczął również być rozkradany przez miejscową ludność.
Pałac popadał w coraz większą ruinę. Na domiar złego w 1807 roku w części mieszkalnej utworzono koszary dla 20 Pułku Piechoty. Choć, byli też i tacy, którzy mieli świadomość znaczenia zabytku to na początku XX wieku, jego stan był katastrofalny.
Pod wpływem zmian politycznych zachodzących w kraju, w roku w 1936 roku zwrócono się do Antonia de Oliveiry Salazara o odwiedzenia budynku i nakłoniono go w ten sposób do przeprowadzenia jego renowacji.
Budowla odtworzona pod wpływem monumentalizmu architektów okresu Estado Novo, postrzegającego Guimaraes jako centrum nowoczesnego narodu portugalskiego oszołomiła rozmachem. Do tego stopnia, że pałac został nawet częściowo przekształcony w oficjalną rezydencję Prezydenta Republiki. Dla zwiedzających Pałac Braganza został otworzony w 1959 roku, gdy w jego części urządzono muzeum.
Budynek ma prostą formę, złożoną z połączonych budynków z czterema wieżami, skupionymi wokół prostokątnego dziedzińca. Pomiędzy pomieszczeniami mieszkalnymi wyróżnia się kaplica, która wystaje poza fasadę południowo-zachodniego skrzydła.
Wnętrza są surowe, wykonane z granitowych ścian, drewnianych podłóg i wysokich sufitów. Pomieszczenia zdobią kominki, imponujące meble z XVI–XVIII wieku, flamandzkie gobeliny, wystawa broni i cenna porcelana. Ostatnie piętro przeznaczone jest dla Prezydenta Republiki i nie można go zwiedzać.
Capela de Sao Miguel do Castelo
Pomiędzy zamkiem, a pałacem stoi mała kapliczka São Miguel, zbudowana na terenie zamku. Jego dokładny wiek nie jest znany, ale uważa się, że pochodzi z IX lub X wieku. Jej grube mury zbudowane są z ogromnego obrobionego kamienia, a posadzka wyłożona jest granitowymi płytami, na wielu z nich wygrawerowane są wytarte imiona rycerzy. Przy wejściu znajduje się prosta granitowa chrzcielnica, w której najprawdopodobniej został ochrzczony Afonso Henriques.
🎫 Bilety online & ⏰ Godziny Otwarcia
📖 Historyczne centrum Guimares
Guimarães zostało założone w X wieku i było pierwszą stolicą Portugalii. Historyczne centrum jest niezwykle dobrze zachowane, co sprawia, że zwiedzanie miasta jest jak wędrówka po olbrzymim muzeum. Centrum historycznego miasta otwierają dwa połączone ze sobą place Praca de Sao Tiago i Largo da Oliveira, do którego dochodzimy mijając świątynię Nossa Senhora da Oliveira. Kościół ufundował Alfonso Henriques w XII wieku dla upamiętnienia swojego zwycięstwa w bitwie pod Ourique. Stoi on na miejscu X-wiecznego klasztoru założonego przez hrabinę Mumadonę, a współczesna bryła jest efektem przebudowy z XVI wieku.
Tuż przed kościołem znajduje się kamienny krzyż, upamiętniający cud, od którego swą nazwę wzięły plac i kościół. Nawiązuje on do drzewa oliwnego, które na początku XIV wieku przetransportowano z São Torquato, by rosło w tym miejscu i dostarczało oliwy do lamp. Niestety drzewko uschło po przesadzeniu. Jakiś czas później, 8 września 1342 roku, Pedro Esteves umieścił na martwym drzewie krzyż, który przywiózł z Normandii, i zdarzył się cud – drzewko ożyło, a na jego cześć sprowadzono do Guimarães relikwie świętego Torquato.
Largo da Oliveira jest dziś dość mocno zastawione stolikami pobliskich kawiarni i restauracji, co odejmuje mu sporo uroku. Zachęcamy do wędrówki wąskimi uliczkami, gdzie co krok napotkamy kaplice drogi krzyżowej, świadczące o dużej pobożności żyjącej tu ludności.
⛪ Kościół São Gualter
Na końcu pięknego Largo da República do Brasil znajduje się kościół São Gualter, franciszkanina, którego na misję do Portugalii na początku XIII wieku wysłał św. Franciszek z Asyżu. Kościół był ostatnim dziełem architekta André Soaresa, a jego budowa rozpoczęła się w XVIII wieku i jest prawdopodobnie jednym z najbardziej atrakcyjnych kościołów w mieście. W połowie XIX wieku dobudowano do niego dwie bliźniacze i zdobioną balustradę.
🚡Teleferico de Guimares
Wyjątkowym doświadczeniem towarzyszącym wycieczce do Guimarães jest przejazd kolejką linową Teleferico de Guimarães. Działająca od 1995 roku, była pierwszą kolejką linową w Portugalii. Przejazd zajmuję około 10 minut i kończy się o 1,7 km dalej i 400 metrów wyżej, niemalże na szczycie góry Penha, czy raczej zalesionego wzgórza o wysokości 617 m n.p.m. Po wyjściu z kolejki od progu urzeka otaczająca nas przyroda, przepiękne formacje skalne, ogromne głazy, poprzeplatane bujną roślinnością, oczarowują każdego. Najbliższy szlak prowadzi do znajdującego się tu Sanktuarium Nossa Senhora do Carmo da Penha, Matki Bożej z Penha, u którego stóp rozciąga się spektakularny widok na okolicę. Świątynię wybudowano w latach w 1930 – 1947, według projektu znanego architekta Marquesa da Silvy, który był odpowiedzialny również za wybór miejsce realizacji swego dzieła.
Wokół roztacza się rozległy teren rekreacyjny z minigolfem, kempingiem górskim i trasami wycieczkowymi prowadzącymi wśród malowniczych formacji skalnych.
Warto spędzić tu więcej czasu, zwłaszcza latem, korzystając z odrobiny wytchnienia od upałów. Wycieczkę można odbyć w obie strony kolejką lub wybrać się w jedną stronę pieszo, można tez dojechać samochodem. Piesza wędrówka będzie z pewnością wymagający i zajmie kilka godzin, więc raczej nie jest to opcja, dla tych którzy spędzają w Giumares tylko jeden dzień.
